دعا چیست؟ و چند قسم دارد؟

دعا در لغت به معنای خواندن ودر اصطلاح ، درخواست حاجت از خداوند متعال است.

دعا دوقسم دارد:

1- گاه دعا کننده مطالب و نیازهای خود را به زبان خود و به هر بیانی که قدرت دارد در پیشگاه پروردگار اظهار می کند، این قسم را« دعاهای غیر وارده» می نامند.

2-اما اگردعا کننده مطالب و خواست های خود را با الفاظ مخصوصی که از معصومین علیهم السلام رسیده اظهار نماید ، این قسم ادعیه را «دعاهای وارده » یا «ادعیه ی مأ ثوره» می نامند.

ادعیه ی مأثوره نیز دوقسم دارد:

آ: ادعیه ای که باید در شرایط خاصی خوانده شود، مثلا ً  در وقت مخصوص یا مکان معلوم، که آداب و شرایط ویژه ای از زبان معصوم علیه السلام برای آن ذکر شده باشد.

ب:دعاهایی که از معصوم علیه السلام رسیده ولی برای آنها هیچ گونه شرطی ذکر نشده است.

البته هر نوع دعا ودرخواست از پروردگار یکتا ، مطلوب شارع است، ودر روایت وارد شده : مغز و روح عبادت همان دعاست.در قرآن کریم نیز دعاهایی از زبان پیامبران و اولیاء  نقل شده است.

ثواب و فضیلت دعاهای مأ ثوره  از معصومین علیهم السلام  برای افرادی که با معانی آنها آشنا باشند ، به مراتب بیش از دعاهای معمولی است، زیرا معصومین علیهم السلام  به امراض روحی فرد وجامعه آشناتر و به کیفیت راز ونیاز با حق تعالی آگاه تر هستند، و سایر  انسانها گاهی به جای خیر خویش شرّ، وگاهی به جای سعادت، زیان و شقاوت درخواست می کنند:

(ویدع الانسان بالشّرّ دعاءه بالخیر وکان الانسان عجولا ً ) اسراء آیه 11

بنابراین سزاوار است دعا کننده چگونگی درخواست مطالب وحاجات خود را از معصوم علیه السلام فرا گیرد.

البته تشخیص دادن دعاهای وارده و آگاهی از سخن معصوم علیه السلام کار آسانی نیست.اگر کسی بتواند از مدارک موجود، و با موازین علمی صحّت صدور دعا از معصوم علیه السلام را به دست آورد، می تواند آن را به قصد ورود بخواند، ولی اگر دلیل معتبر و مدرک قابل اعتمادی پیدا نکند و در پژوهش ها و بررسی های خود به این نتیجه بزسد که سند فلان دعا ضعیف و غیر اعتماد است، نباید آن را به طور قطعی به معصوم علیه السلام نسبت دهد، بلکه به امید ثواب و رسیدن به پاداش آن را بخواند، در این صورت حتی اگر در تشخیص خود به خطا رفته باشد، به ثواب آن خواهد رسید.

شرایط استجابت و قبولی دعا

در احادیث و روایات ما برای اجابت دعا شرایط متعدّدی بیان شده که برای آگاهی از آنها می توان به کتابهای مفصّل روایی مراجعه کرد که ما در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم⁽¹⁾:

امام صادق علیه السلام در جواب قومی که عرض کردند:

ما دعا می کنیم ولی مستجاب نمی شود ، فرمودند: چون کسی را می خوانید که او را نمی شناسید:«لانّکم تدعون من لا تعرفونه»⁽²⁾

شرط اوّل  استجابت دعا معرفت پروردگار است، زیرا هرکس را به قدر معرفتش مزد می دهند.

از حضرت علی ابن ابی طالب علیهما السلام سؤال شد: «فما بالناندعوا فلا نجاب» چرا دعای ما مستجاب نمی شود؟ حضرت فرمود:

«انّ قلوبکم خانت بثمان خصال: اوّلها انّکم عرفتم الله فلم تؤدّوا حقه کما اوجب علیکم ...»⁽³⁾

اولین علّت آن است که نسبت به خداوند معرفت و شناخت پیدا کردید، ولی حقّ معرفت را عملی نکردید.

رسول الله صلی الله علیه وآله وسلّم فرمود: هرکس می خواهد دعایش مستجاب شود باید لقمه  وکارش حلال باشد.⁽⁴⁾

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند دعای بنده ای را که بر گردنش مظالم و حقوق دیگران باشد یا غذ ای حرام بخورد، قبول نمی کند.⁽⁵⁾

رسول الله صلی الله علیه وآله وسلّم فرمود: خداوند دعای کسی را که حضور قلب ندارد، قبول نمی کند.⁽⁶⁾

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند به عزّت و جلال خود قسم یاد کرده که من دعای مظلومی را که خود در حقّ دیگری چنین ظلمی نموده است، مستجاب نمی کنم .⁽⁷⁾

رسول الله صلی الله علیه وآله وسلّم فرمود: دعایی که اوّلش «بسم الله الرّحمن الرّحیم» باشد ، ردّ نمی شود.⁽⁸⁾

رسول الله صلی الله علیه وآله وسلّم فرمود: صلوات شما برمن ، مایه ی اجابت دعای شما خواهد بود.⁽⁹⁾

امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس پیش از خود به چهل مؤمن دعا کند، دعایش مستجاب می شود.⁽¹⁰⁾

در حدیث قدسی وارد شده است : خداوند به حضرت عیسی علیه السلام فرمود : ای عیسی ! مرا بخوان همانند خواندن شخص اندوهناک و غرق شده ای که هیچ فریاد رسی ندارد.⁽¹¹⁾

ملاحظه می کنید که برای اجابت دعا شرایطی بیان شده است، و از همه بیشتر بر روی معرفت و شناخت و خودسازی و آمادگی برای ضیافت پروردگار و شناخت میزبان حقیقی تکیه شده است^.(12)

^{1،2،3،4،5،6،7،8-بحار ج90}

^{9-بحار ج91}

^{10،11-بحار ج90}

^{ادعیه و آداب حرمین ،ص19}

ثواب صلوات بر محمٌد و آل محمٌد صلی الله علیه و آله و سلّم

صلوات

برای فرستادن صلوات بر محمّد و آل محمّد صلی الله علیه وآله وسلّم در نماز و غیر نماز سفارشات فراوانی شده است.

ونیز تاکید فراوان شده که برای استجابت دعاهایتان حتماً صلوات بفرستید برای همین بوده است که امام سجاد علیه السلام دعاهای خود را با صلوات آغاز و با صلوات نیز ختم می کرده اند.

در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلّم داریم که ایشان فرمودند:

کسی که بر من صلوات بفرستد خداوند و ملائکه بر او صلوات می فرستند حال هرکس می خواهد کم بفرستد و هرکسی می خواهد زیاد صلوات بر من بفرستد.¹

نیز فرمودند: «صلوات و درود بر من و اهل بیت من ، نفاق و دورویی را از بین جامعه و مسلمانان دور می کند .²»

امام صادق علیه السلام فرمود: هر دعایی که خدا با آن خوانده شود پوشیده است ، بالا نمی رود و به هدف اجابت نمی رسد مگر اینکه صلوات بر محمّد و آل محمّد همراه آن باشد.³

ثواب صلوات فرستادن و سلام کردن بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم و دوستی او

 امیر المؤمنین علیه السلام فرموند: صلوات فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم گناهان را از بین می برد، بهتر از نابود کردن آب، آتش را . سلام کردن بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم برتر از آزاد کردن چند برده است .دوست داشتن رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم برتر از فدا کردن جانهاست. فرمود: برتر از شمشیر زدن در راه خداست.⁴

ثواب یک بار صلوات بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامی که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم را یاد کردند، زیاد بر او صلوات بفرستید. زیرا همانا کسی که یک بار بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم صلوات بفرستد خداوند در هزار صفّ از فرشتگان هزار بار بر او صلوات می فرستد و آفریده ای از آفریدگان خدا باقی نماند، مگر اینکه به خاطر صلوات خدا و صلوات فرشتگانش ، بر او صلوات می فرستند . و جز نادان مغرور که خدا و رسول از او بیزارند، کسی از این ثواب رو نمی گرداند. ⁵

 ^{1،2،3-اصول کافی ،ج 2}

^{4،5- ثواب اعمال}

^{.....................................................................................................................................................................}

سنگینی ترازوی اعمال در روز قیامت

أثقَلُ ما یوضَعُ فی المیزانِ یَومَ القیامَةِ الصَّلاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ اهل بَیتِهِ.

امام صادق علیه السلام: سنگین ترین چیزی که روز قیامت در ترازوی اعمال قرار داده می شود صلوات بر محمد و اهل بیت اوست.

 

وسائل الشیعه، ج 7، ص 197